Większość teorii przywództwa dotyczy przywódców transakcyjnych. Tacy przywódcy kierują lub motywują swoich podwładnych do osiągania wyznaczonych celów, wyjaśniając im wymagania roli i zadań. Jest jednak jeszcze inny typ przywódcy, który inspiruje podwładnych do podporządkowania własnych interesów celom organizacji i potrafi wywierać głęboki, niezwykły wpływ na ludzi. Są to przywódcy transformacyjni lub charyzmatyczni. Należą do nich: Ted Turner, Jesse Jackson, Matka Teresa, generał Douglas MacArthur i Franklin D. Roosevelt. Siłą osobistego talentu przemieniają podwładnych, budząc w nich poczucie znaczenia i wartości wykonywanych zdań. „Na rozkaz szefa poszedłbym w ogień”- to deklaracja poparcia zainspirowana przez charyzmatycznego przywódcę.

Jakie cechy odróżniają przywódców charyzmatycznych do niecharyzmatycznych? Wydaje się, że można wskazać 5 różnych atrybutów:

Wiara w siebie– całkowicie ufają własnym osądom i zdolnościom.

Wizja– jest to wyidealizowany cel, który obiecuje lepszą przyszłość niż istniejący stan rzeczy. Im większa rozbieżność pomiędzy celem idealnym a istniejąca sytuacją, tym bardziej podwładni będą przypisywać przywódcy nadzwyczajną wizję.

Silne przekonania do własnej wizji– przywódcy charyzmatyczni są postrzegani jako osoby silnie zaangażowane. Uważa się ich za ludzi gotowych do podejmowania wysokiego osobistego ryzyka, ponoszenia znacznych kosztów oraz poświęcenia własnej osoby w celu urzeczywistnienia wizji.

Niezwykłe zachowanie– przywódcy charyzmatyczni podejmują działania postrzegane jako nowe, niekonwencjonalne i odbiegające od normy. Jeśli odnoszą sukces, to zachowania te budzą zdumienie i podziw podwładnych.

Wizerunek agenta zmiany– przywódcy charyzmatyczni są postrzegani jako twórcy radykalnych zmian, a nie osoby podtrzymujące istniejący stan rzeczy.

Co można powiedzieć o wpływie charyzmatycznego przywódcy na postawy i zachowania jego podwładnych? W jednym z badań zauważono, że podwładni charyzmatycznego przywódcy są bardziej pewni siebie, w większym stopniu dostrzegają znaczenie swojej pracy, uważają, że otrzymują od przywódców więcej wsparcia, pracują dłużej, oceniają swoich przywódców jako bardziej dynamicznych i osiągają większą efektywność pracy niż podwładni przywódców niecharyzmatycznych, choć skutecznych. W innym badaniu wykazano, że osoby pracujące pod kierunkiem przywódców charyzmatycznych są wydajniejsze i bardziej zadowolone niż podwładni przywódców o bardziej tradycyjnych zachowaniach transakcyjnych związanych związanych z inicjowaniem struktury i przychylnością.

Pojęcie wizji pojawiło się, gdy mówiliśmy o przywódcy charyzmatycznym, lecz przywództwo wizjonerskie to coś więcej niż charyzma. Przyjrzymy się teraz ostatnim odkryciom potwierdzającym znaczenie przywództwa wizjonerskiego.

Przywództwo wizjonerskie to zdolność tworzenia i wyrażania realistycznych, wiarygodnych i atrakcyjnych wizji przyszłości organizacji lub jej części, wyrastających ponad teraźniejszość i przyczyniających się do jej udoskonalenia. Odpowiednio wybrana i wcielana w życie wizja wyzwala tak dużo energii, że „w rezultacie uruchamia przyszłość, przywołując umiejętności, talenty i środki od jej urzeczywistnienia”.

Z przeglądu różnych definicji wynika, że wizja różni się od innych form wyznaczania kierunku kilkoma cechami: „Wizja daje jasne i nieodparte wyobrażenie nowatorskiego udoskonalenia, które docenia tradycję i do niej sięga, wskazując jednocześnie działania, jakie należy podjąć, aby wprowadzić zmiany. Wizja pobudza emocje i energię. Właściwie wyrażona, wywołuje entuzjazm, jaki odczuwamy wobec imprez sportowych i innych rozrywek, wnosząc energię i zaangażowanie do miejsca pracy”.

Najważniejszą właściwością wizji wydają się potencjalne źródła inspiracji- skoncentrowane na wartościach, osiągalne, ukazane z wyobraźnią i wyrażone we wzniosłej formie. Wizje powinny stwarzać inspirujące i niezwykłe możliwości, wskazywać nowy porządek, dzięki któremu organizacja będzie wyróżniać się pośród innych. Wizja jest przeważnie skazana na niepowodzenie, jeżeli nie proponuje wyobrażenia przyszłości, która byłaby jednoznacznie i zdecydowanie lepsza dla organizacji i jej członków. Pożądane wizje odpowiadają czasom i okolicznościom oraz odzwierciedlają wyjątkowość organizacji, a jej członkowie muszą wierzyć, że wizja jest osiągalna. Powinna być postrzegana jako trudna, lecz dostępna. Łatwiej pojąć i zaakceptować wizje wyrażane w sposób jasny i przemawiający do wyobraźni.

Jakie mogą być przykłady wizji? Rupert Murdoch miał wizje przyszłości komunikacji łączącej rozrywkę ze środkami masowego przekazu. W swoim koncernie News Corporation z powodzeniem połączył sieć radiową, stacje telewizyjne, studio filmowe, wydawnictwo i globalny przekaz satelitarny. Wymyślona przez Mary Kay Ash wizja kobiet jako przedsiębiorców sprzedających produkty poprawiające ich wizerunek we własnych oczach dała rozpęd kierowanej przez nią firmie kosmetycznej. Charles Schwab  próbuje ostatnio przekształcić usługi finansowe, łącząc obniżone ceny z szeroką ofertą.

Jakie umiejętności wykazują przywódcy wizjonerscy? Kiedy wizja zostanie rozpoznana, ujawniają trzy cechy związane ze skutecznością ich wizjonerskiej roli. Po pierwsze, umieją wyjaśnić wizję innym ludziom. Za pomocą jasnych przekazów ustnych lub pisemnych przywódca musi spowodować, że wizja stanie się zrozumiała w kategoriach  wymaganych czynności i celów. Po drugie, wizję powinny wyrażać nie tylko słowa, ale również zachowanie przywódcy. Trzeba zatem zachowywać się tak, aby nieustannie przekazywać i umacniać wizję. Trzecią umiejętnością jest rozszerzanie wizji na różne konteksty przywództwa. Chodzi o takie uporządkowanie czynności, żeby wizję można było zastosować w różnych sytuacjach.

W kolejnym artykule poruszymy tematykę kierowania zespołem.

Źródło: „Zasady zachowania w organizacji” Stephen P. Robbins