Po cyklu artykułów dotyczących kultury organizacji, rozpoczynamy nowy, ciekawy cykl o przywództwie. Napiszemy w nim między innymi o tym jakie cechy powinien mieć przywódca, jak wyłonić go z grupy naszych pracowników bądź kandydatów do pracy i czy styl zarządzania kobiet i mężczyzn się różni? Zapraszamy do lektury!

Uważa się za oczywiste, że skuteczne przywództwo odgrywa zasadniczą rolę w gospodarce, a administracji oraz rozmaitych grupach i organizacjach, które kształtują nasz styl życia, pracy i zabawy. Jeśli przywództwo jest tak ważnym czynnikiem, to decydujące znaczenie ma pytanie: jak stać się wielkim przywódcą? Nasuwa się prosta odpowiedź: dzięki wielkim zwolennikom! Choć częściowo można się z tym zgodzić, to jednak zagadnienie jest znacznie bardziej złożone.

Czym jest przywództwo?

Przywództwo jest to umiejętność oddziaływania na grupę w dążeniu do określonych celów. Źródła takiego wpływu mogą być formalne- wynikać na przykład z zajmowania kierowniczego stanowiska w organizacji. Ponieważ stanowisko daje pewne uprawnienia formalne, jednostka może przyjmować rolę przywódcy ze względu na zajmowaną pozycję. Nie wszyscy przywódcy są jednak kierownikami, jak również nie wszyscy kierownicy są przywódcami. Fakt, że organizacja przyznaje menedżerom pewne prawa, nie świadczy jeszcze o tym, iż potrafią oni skutecznie przewodzić. Przywództwo nie usankcjonowane, czyli umiejętność wpływu niezależnie od formalnej struktury organizacji, jest równie ważne lub nawet ważniejsze niż wpływ formalny. Innymi słowy, przywódcy wyłaniają się z grupy lub są formalnie mianowani. Obszerna literatura na temat przywództwa jest w znacznej części mało rzetelna lub zawiera sprzeczności. W dalszej części artykułów spróbujemy wyjaśnić, skąd biorą się skuteczni przywódcy.

Teorie cech psychicznych.

Opisując przywódcę na podstawie ogólnego wizerunku, jaki kształtują środki masowego przekazu, wymienilibyśmy takie cechy, jak inteligencja, charyzma, zdecydowanie, zapał, siła, odwaga, uczciwość, pewność siebie itd., co mogłoby doprowadzić nas do wniosku, że skuteczny przywódca to w jednej trzeciej harcerz i w dwóch trzecich Jezus Chrystus. Psychologowie zajmujący się zjawiskiem przywództwa początkowo próbowali wyodrębnić cechy (takie jak wymienione powyżej) odróżniające przywódcę od kogoś, kto nie jest przywódcą.

Czy możliwe jest wyodrębnienie u ludzi powszechnie uznanych za przywódców- jak Winston Churchill, Margaret Thatcher, Martin Luther King Jr., John F. Kennedy, Nelson Mandela, Ted Turner, Colin Powell- jednej lub kilku cech osobowości, których nie wykazują ludzie nie będący przywódcami? Możemy się zgodzić, że te osoby odpowiadają naszej definicji przywódcy, choć mają zupełnie różne cechy. Chcąc wykazać trafność teorii cech psychicznych, należy znaleźć cechy, które występują u wszystkich przywódców. Naukowe próby wyodrębnienia tych cech napotykały liczne trudności. Jeżeli celem poszukiwań było rozpoznanie zbioru cech, które w każdym przypadku odróżniałyby przywódców od ich naśladowców oraz przywódców skutecznych od nieskutecznych, badania kończyły się fiaskiem.  Być może zbyt optymistycznie zakładano, że pewien zbiór spójnych i wyjątkowych cech można z góry przypisać wszystkim skutecznym przywódcom, niezależnie od tego, czy pełnią swoją funkcję w chórze mormonów, w firmie General Electric, w brazylijskiej reprezentacji piłki nożnej czy na uniwersytecie w Oksfordzie.

Z większym powodzeniem próbowano natomiast zidentyfikować cechy trwale związane z przywództwem. Sześć cech wyróżniających przywódcę spośród innych ludzi to: (1) zapał i  ambicja, (2) chęć kierowania innymi i wywierania wpływu, (3) uczciwość i rzetelność, (4) pewność siebie, (5) inteligencja oraz (6) rzetelna wiedza techniczna związana z zakresem odpowiedzialności.

Jak wyłonić przywódcę z grupy pracowników?

Jak sprawdzić, czy dana osoba kandydująca na miano menedżera takie cechy posiada? Jednym z lepszych narzędzi do sprawdzenia czy kandydat posiada dane cechy przywódcy i czy możemy spokojnie takim przywódcą go mianować, są testy psychologiczne. Testy mają na celu uzyskanie wiedzy na temat predyspozycji psychicznych kandydata do pracy na określonym stanowisku lub w zespole pracowniczym. Kolejną ciekawą i trafną metodą jest Assessment Center. Metoda ta charakteryzuje się ścisłą procedurą postępowania, dostosowaną specjalnie do potrzeb selekcji na określone stanowisko pracy, i wymaga przeprowadzenia wnikliwej analizy i opisu stanowiska pracy. Pozwala to dostosować techniki selekcji kandydatów do zadań i wymagań charakterystycznych dla danego stanowiska. Do głównych zalet tej metody można zaliczyć bardzo wysoką wartość prognostyczną, dotyczącą zachowań w procesie pracy, co wynika z wszechstronności prowadzonych badań i kompleksowości dokonywanych ocen, oraz pozytywne opinie samych badanych o jej przydatności i atrakcyjności. Warto wykorzystać te metody w wyborze kandydata na menedżera, by w dużym stopniu zminimalizować ryzyko błędnej rekrutacji, a co za tym idzie zmniejszyć  koszty całego procesu selekcji i rekrutacji pracowników.

Źródło: „Zasady zachowania w organizacji” Stephen P. Robbins; „Zarządzanie zasobami ludzkimi” H. Król, A. Ludwiczyński